Taşlama, kumlama veya zımparalama sırasında ortaya çıkan tozlar, basit bir kirlilik gibi görünebilir. Ancak bu toz bulutunun içinde, havada saatlerce asılı kalabilen ve solunduğunda akciğerlerin derinliklerine kadar ulaşabilen mikroskobik partiküller bulunur. Bu maruziyet, uzun vadede ciddi ve geri döndürülemez sağlık sorunlarına yol açabilir.
1. Riskleri Tanımlamak: Aşındırıcı Tozların Yarattığı Temel Tehlikeler
Etkili bir koruma, öncelikle riskleri doğru tanımakla başlar.
a) Solunum Yolu Riskleri: En Büyük Tehlike
- Silikozis: Bu, en bilinen ve en tehlikeli meslek hastalıklarından biridir. Geleneksel kum (kuvars kumu) ile yapılan kumlama sırasında ortaya çıkan kristal silika tozunun solunmasıyla oluşur. Akciğerlerde kalıcı hasara yol açan, tedavisi olmayan ve ölümcül olabilen bir hastalıktır.
- Diğer Akciğer Hastalıkları: Silika dışındaki aşındırıcı tozlar (metal, alüminyum oksit vb.) ve işlenen malzemeden kalkan partiküller de uzun süreli maruziyette kronik bronşit, astım ve diğer solunum yolu rahatsızlıklarına neden olabilir.
b) Göz ve Cilt Tehlikeleri
- Göz Yaralanmaları: Kumlama veya taşlama sırasında yüksek hızla fırlayan partiküller, göze çarparak ciddi yaralanmalara ve hatta kalıcı görme kaybına yol açabilir.
- Cilt Tahrişi ve Dermatiti: Aşındırıcı tozların ve içerdikleri kimyasalların cilde sürekli teması, kuruluk, kaşıntı, egzama ve alerjik reaksiyonlara (dermatit) neden olabilir.
c) Fiziksel Yaralanmalar ve Diğer Riskler
- Yüksek Basınçlı Ekipmanlar: Kumlama hortumlarının yanlışlıkla vücuda yönlendirilmesi, cilt altına hava enjekte ederek ciddi yaralanmalara neden olabilir.
- Gürültü ve Titreşim: Taşlama ve kumlama işlemleri, yüksek düzeyde gürültüye ve titreşime neden olarak uzun vadede işitme kaybı ve el-kol titreşim sendromu gibi rahatsızlıklara yol açabilir.
- Yangın ve Patlama Riski: Özellikle alüminyum, magnezyum gibi yanıcı metallerin ince tozları, kapalı bir alanda belirli bir konsantrasyona ulaştığında ve bir kıvılcımla temas ettiğinde patlama riski oluşturabilir.
2. Korunma Yöntemleri: Riskleri Kontrol Altına Almak (Kontrol Hiyerarşisi)
İSG profesyonelleri, riskleri kontrol altına almak için “Kontrol Hiyerarşisi” adı verilen, en etkilisinden en az etkisine doğru sıralanan bir yaklaşım kullanır. Sadece maske takmak yeterli değildir; öncelik her zaman tehlikeyi kaynağında yok etmektir.
1. Yok Etme / Değiştirme (En Etkili Yöntem)
- Prensip: Tehlikenin kendisini ortadan kaldırmak veya daha az tehlikeli bir alternatifle değiştirmek.
- Uygulama: Silikozis riskini tamamen ortadan kaldırmak için silika kumu kullanmayı bırakmak ve yerine kırılmış cam, ceviz kabuğu, çelik bilya veya alüminyum oksit gibi daha güvenli, çevre dostu aşındırıcılar kullanmak.
2. Mühendislik Kontrolleri
- Prensip: Tehlikeyi, çalışanı izole edecek şekilde fiziksel olarak kontrol altına almak.
- Uygulama:
- Havalandırma ve Toz Toplama Sistemleri: Tozun oluştuğu noktaya en yakın yerden emilerek filtrelendiği lokal egzoz havalandırma sistemleri kurmak.
- Kapalı Sistemler: Kumlama işlemini, operatörün dışarıda güvende olduğu kumlama kabinleri veya odaları içinde yapmak.
- Sulu Kumlama (Vapor Blasting): Aşındırıcıya su karıştırarak tozun havaya karışmasını %95’e varan oranlarda önlemek.
3. İdari Kontroller
- Prensip: Çalışanların çalışma şeklini değiştirerek maruziyeti azaltmak.
- Uygulama:
- Eğitim: Çalışanlara riskler, güvenli çalışma prosedürleri ve KKD kullanımı hakkında düzenli ve uygulamalı eğitimler vermek.
- Rotasyon: Bir çalışanın tozlu ortamda geçirdiği süreyi sınırlamak için görev rotasyonu uygulamak.
- Uyarı Levhaları ve İşaretler: Tehlikeli alanları açıkça işaretlemek.
- Bakım Programları: Ekipmanların ve havalandırma sistemlerinin düzenli bakımını yaparak en yüksek verimlilikte çalışmalarını sağlamak.
4. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) (En Son Savunma Hattı)
- Prensip: Yukarıdaki tüm önlemlere rağmen risk devam ediyorsa, çalışanı koruyacak bariyerler sağlamak.
- Uygulama:
- Solunum Koruma:
- Toz Maskeleri: Yapılan işe uygun, doğru filtre sınıfına (FFP2/FFP3) sahip, yüze tam oturan maskeler.
- Kumlama Başlıkları: Kumlama operatörleri için, dışarıdan temiz hava beslemeli, tam koruma sağlayan özel başlıklar zorunludur.
- Göz Koruma: Kenarları kapalı güvenlik gözlükleri, yüz siperleri.
- Cilt ve Vücut Koruma: Dayanıklı iş eldivenleri, tulumlar ve kumlama operatörleri için özel tasarlanmış deri veya branda koruyucu giysiler.
- İşitme Koruma: Gürültü seviyesine uygun kulak tıkaçları veya kulaklıklar.
- Solunum Koruma:
Sonuç: Güvenlik Bir Kültürdür, Masraf Değil Yatırımdır
Sultanbeyli’nin ve Türkiye’nin sanayisindeki en büyük güç, alın teri ve yetenekleriyle üreten insanımızdır. Aşındırıcı tozlarla çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği’ne öncelik vermek, sadece yasalara uymak değil, bu güce sahip çıkmaktır. Proaktif bir yaklaşımla riskleri kaynağında kontrol altına almak ve çalışanları doğru bilgi ve ekipmanla donatmak, daha az iş kazası, daha az meslek hastalığı, daha yüksek moral ve sonuç olarak daha verimli ve sürdürülebilir bir üretim demektir.
